Ceramika japońska - historia, informacje i cechy

Przejdź do sekcji na stronie

informacje podstawowe

Ceramika to ważny element japońskiej kultury. Wytwarzana od wieków, jest wyrazem japońskiej estetyki, staranności i dbałości o szczegóły. Nawet współczesne formy i wzornictwo czerpią z długiej tradycji i możemy w nich odnaleźć motywy stosowane od pokoleń.

ceramika japońska

Ceramika jest obecna w większości dziedzin japońskiej kultury, która zachwyca wielu ludzi na całym świecie. Ceremonia herbaty, ikebana, bonsai, sztuka ogrodowa, japońska kuchnia z jej nieodłącznym elementem, jakim jest piękna aranżacja potraw – w tych wszystkich sferach bardzo ważna i niezastąpiona jest właśnie ceramika. Przedmioty ceramiczne są obecne w codziennym życiu Japończyków.

Ceramika to nie tylko sztuka, której wytwory możemy podziwiać w muzealnych salach, to przede wszystkim codzienne sprzęty, które pozwalają Japończykom kreować swoje otoczenie w sposób piękny i wyrafinowany.

Ceramika japońska charakteryzuje się ogromnym bogactwem stylów, form i wzornictwa. W różnych regionach ukształtowały się różne techniki ceramiczne, i chociaż te różnice stopniowo zanikają, wciąż można odnaleźć elementy charakterystyczne dla konkretnych regionów.

Produkty ceramiczne w Galerii Nagomi

Wszystkie produkty ceramiczne znajdujące się w naszej ofercie zostały wyprodukowane w Japonii, jesteśmy ich bezpośrednim importerem. 

oryginalna ceramika z Japonii

Wybieramy dla Was asortyment na podstawie naszych subiektywnych upodobań – sprowadzamy przedmioty, które sami chcielibyśmy mieć w swoim otoczeniu, które wydają nam się piękne i godne uwagi.

Oferujemy oryginalną ceramikę japońską z Japonii, nie ceramikę europejską naśladującą stylistykę japońską. Sami osobiście wybieramy nasze produkty u japońskich producentów i handlowców, dla których często jest to pierwszy kontakt z klientem spoza Japonii. Ceramika oferowana w naszej galerii to te same przedmioty, których używają w swoich domach Japończycy. To właśnie tą specyficzną japońską estetykę chcielibyśmy zaprezentować naszym klientom. Dlatego nie znajdziecie tu Państwo kubeczków z geishami i samurajami, które są produktami adresowanymi do turystów i eksporterów, nie mamy też „kompletów” zastawy stołowej w naszym, polskim rozumieniu (np. 6 sztuk talerzy na zupę, drugie danie, deser itp.). Japończycy zestawiają naczynia ceramiczne w różnych stylach, formach i kolorach, komponując aranżację stołu w indywidualny, niepowtarzalny sposób. Zachęcamy do kreatywnego podejścia także Państwa. Mamy nadzieję, że zdjęcia, które znajdziecie na podstronach informacyjnych będą dla Was inspiracją do własnych eksperymentów.

Przed zakupem prosimy o zapoznanie się z poniższymi informacjami dotyczącymi specyfiki i zasad użytkowania naczyń ceramicznych

Z uwagi na ręczne wykonanie wielu produktów, poszczególne egzemplarze mogą nieznacznie różnić się kształtem, kolorem i rozłożeniem wzoru. Mogą również występować niewielkie niedoskonałości szkliwionej powierzchni (nierówności, zacieki, zgrubienia itp.). Nie stanowią one wady produktu i podstawy do reklamacji. W przekonaniu ceramików (które podzielamy) jest to jeden z uroków ręcznie wykonanej ceramiki, sprawiający, że każdy przedmiot jest jedyny i niepowtarzalny.

ceramika do herbaty

Niepokryte szkliwem elementy naczynia podczas mycia mogą chłonąć wodę, dlatego naczynia po umyciu powinny zostać dobrze wysuszone (pozostawione w przewiewnym miejscu), aby zapobiec powstawaniu pleśni.

Niektóre szkliwa, zwłaszcza białe nakładane metodą kohiki, mogą ulegać lekkiemu przebarwieniu podczas użytkowania. Aby zminimalizować ten efekt, producenci zalecają przed pierwszym użyciem naczynia zanurzenie go całkowicie w letniej wodzie i pozostawienie w tym stanie przez kilka godzin. Następnie naczynie należy pozostawić do dokładnego wyschnięcia. Ewentualne przebarwienia z kawy, herbaty lub innych ciemnych płynów zwykle dają się całkowicie usunąć gąbką namoczoną płynem do mycia naczyń, lub znikają same po kilku umyciach. Zawsze jednak istnieje możliwość, że takie przebarwienia powstaną po dłuższym czasie użytkowania naczynia. Japończycy również w tym aspekcie dostrzegają urok ceramiki. Uważają, że taki przedmiot, który nosi ślady użytkowania, opowiada w ten sposób swoją własną, niepowtarzalną historię.

Ceramicy zalecają mycie naczyń wkrótce po ich użyciu i unikanie pozostawiania np. resztek herbaty, kawy czy sosów w naczyniu przez kilka dni, ponieważ sprzyja to powstawaniu nieregularnych przebarwień szkliwa.

Większość oferowanych przez nas produktów nie nadaje się do mycia w zmywarce oraz użytku w kuchenkach mikrofalowych, chyba że informacje o takiej możliwości są zamieszczone w opisie produktu.

Nasi dostawcy

Kintoen

Kintoen to firma z miejscowości Tajimi - okolicy, w której powstaje słynna ceramika minoyaki. Kintoen to lokalny dystrybutor wyrobów ceramicznych z okolicznych wytwórni. Wiele pracowni  nie prowadzi sprzedaży bezpośredniej współpracując jedynie z lokalnymi pośrednikami takimi jak właśnie Kintoen. Firma ma długą tradycję, powstała w 1967r. a jej właścicielem do dziś jest pan Kingo Wakao.

Kintouen

Kintoen to małe rodzinne przedsiębiorstwo zatrudniające 11 osób. Pan Wakao ma ogromną wiedzę w dziedzinie ceramiki i wiele kontaktów w okolicznych pracowniach. Kintouen sprzedaje zarówno naczynia tradycyjne, artystyczne i unikatowe, jak i naczynia codziennego użytku dla osób prywatnych i restauracji. Zawsze kiedy odwiedzamy Tajimi, pan Wakao i jego pracownicy witają nas bardzo życzliwie i serdecznie - jesteśmy jedynym zagranicznym (i egzotycznym) kontrahentem firmy :) Pan Wakao pokazuje nam pracownie ceramiczne, w których możemy zobaczyć i posłuchać jak powstają naczynia, które kupujemy do naszej galerii.

Często jesteśmy pytani jak używane są japońskie naczynia w Polsce, jakie potrawy serwują na nich nasi klienci, czy piją i lubią zieloną herbatę.

W firmie Kintoen kupujemy bardzo wiele z prezentowanych w Nagomi produktów ponieważ pan Wakao współpracuje z licznymi rzemieślnikami i oferuje nam ogromny asortyment ceramicznych naczyń.

Marujugama

Marujugama to pracownia znajdująca się w małym miasteczku Shigaraki, w prefekturze Shiga. Założył ją w 1937 r. ojciec obecnego właściciela, pan Kitamura. Początkowo w małym warsztacie pracowało 5 osób, wyrabiano głównie naczynia stołowe, które również obecnie są ważnym elementem oferty pracowni. Stopniowo firma rozwinęła się i obecnie zatrudnionych jest w niej 20 ceramików.

marujugama

W latach 90-tych do zespołu Marujugama dołączył młody i kreatywny artysta – pan Koji Yamano. Z jego inicjatywy do oferty wprowadzono lampy, zegary, a nawet ceramiczne obudowy głośników do sprzętu audio.

Pan Yamano sam projektuje wyroby wytwarzane w pracowni, zajmuje się też marketingiem i dba o wizerunek firmy. W roku 2010 zmieniono logo i nazwę firmy na bardziej "uniwersalną" - Contents. Nowoczesne wzory, odpowiadające współczesnym trendom wzornictwa użytkowego, pozostają jednak w zgodzie z tradycyjnym stylem shigaraki charakteryzującym się czystą, prostą formą i oszczędnym zdobnictwem. Ciekawa jest różnorodność materiału, z jakiego wytwarzane są produkty. Używa się tu kilku zupełnie innych mieszanek gliny – od jasnej, prawie białej, poprzez beżową, wpadająca w pomarańcz, aż po glinę w ciemnym, prawie czarnym kolorze, na której bardzo ciekawie prezentuje się przezroczysta, lekko połyskliwa glazura. W pracowni stosuje się głównie tradycyjne szkliwa popiołowe (serie haiyu i reibai) a także klasyczne oribe, kizeto, kohiki. Ostatnio dużą popularnością cieszy się też seria z matową, turkusową glazurą. Pracownia aktywnie promuje swoje naczynia na rynku japońskim, produkty Contents można spotkać na licznych targach i wystawach w całej Japonii. Klienci cenią je za prostotę i funkcjonalność, ale też piękne wzornictwo i staranne wykonanie.

Fudogama

Fudogama to niewielka manufaktura położona małej miejscowości w rejonie Mino, w prefekturze Gifu. Właścicielem firmy jest pan Teruaki Ito. Firma Fudogama powstała w 1964r., babcia pana Ito adoptowała wówczas chłopca, który zajmował się wyrobem ceramiki i zapoczątkował „rodzinny biznes”. Pan Ito pracuje w firmie od pierwszych lat jej istnienia.

fudogama

Początkowo uczył się kolejnych etapów wyrobu ceramiki, stopniowo jego zainteresowania ewoluowały w kierunku projektowania nowych wzorów naczyń. W pierwszych latach istnienia firmy pracowało w niej 5 osób, z których każda odpowiadała za inny proces produkcji. Stopniowo produkty wytwarzane w Fudogamie cieszyły się coraz większą popularnością, liczba pracowników wzrosła do 20 osób, a właściciele musieli uruchamiać kolejne piece do wypalania naczyń.

W latach osiemdziesiątych koniunktura znacznie się pogorszyła i skala produkcji została ograniczona. Obecnie w pracowni Fudogama pracuje 10 osób, produkty wypalane są w jednym z trzech pieców. Pan Ito osobiście projektuje naczynia wytwarzane w pracowni. Oznacza to nie tylko projekt kształtu naczynia, rodzaju szkliwa, zdobnictwa, ale również dobór mieszanki gliny, jaka ma być użyta do określonego wyrobu. Jak się dowiedzieliśmy, jest to bardzo ważny element produkcji, ponieważ od rodzaju użytej gliny zależy charakter produktu.

Różne mieszanki gliny mają różne właściwości fizyczne – lepkość, kolor, elastyczność itp., dlatego bardzo istotne jest dobranie do określonego wyrobu odpowiedniego rodzaju materiału. Wśród pracowników Fudogamy, kilka osób zajmuje się pracami wymagającymi zdolności plastycznych – formowaniem naczyń oraz ich zdobieniem. Niezależnie od tego, każdy pracownik zna wszystkie procesy produkcji i potrafi przygotować produkty na każdym etapie ich powstawania.

Ponieważ pracownia jest mała i nie prowadzi produkcji na skalę masową, każdego dnia realizowany jest inny etap produkcyjny. W dniu naszej wizyty w pracowni formowano produkty z gliny, suszono je, a następnie wstępnie wypalano w niskiej temperaturze (800°C) na tzw. suyaki. Na kolejne dni zaplanowane było zdobienie, pokrywanie naczyń glazurą i ostateczne wypalanie w temperaturze 1250°C.

Produkty wytwarzane w pracowni Fudogama charakteryzują się ciekawym, nowoczesnym wzornictwem, zarówno pod względem formy jak i zdobienia. Jednocześnie odwołują się do tradycji, m.in. poprzez wykorzystanie typowej dla rejonu Mino glazury oribe i kurooribe oraz techniki kohiki.

Shutoen

Shutoen to jedna z najbardziej znanych pracowni ceramicznych w miejscowości Hagi. Tak jak większość pracowni ceramicznych w Japonii, jest to firma rodzinna, powstała w roku 1974, obecnie kieruje nią pan Naoki Isobe. W firmie zatrudnionych jest 20 osób, większość z nich zajmuje się wyrobem ceramiki, ale przy pracowni znajduje się też piękna galeria z ekspozycją produktów katalogowych.

shutoen

Shutoen słynie w okolicy ze staranności, z jaką wykonywane są tu tradycyjne naczynia, a z drugiej strony z nowoczesnego podejścia do biznesu i eksperymentowania z nowymi formami, szkliwami, technikami. Pan Isobe z dumą opowiadał nam, że jego firma bierze udział w międzynarodowych badaniach nad technikami ceramicznymi, które pozwoliłyby ulepszyć cechy użytkowe ceramiki z Hagi przy zachowaniu jej tradycyjnej, niezmiennej od wieków specyfiki.

Pracownia Shutoen współpracuje z utalentowanymi i znanymi artystami ceramikami z rejonu Hagi. Wielu z nich może pochwalić się nagrodami zdobytymi podczas wystaw i pokazów sztuki. My do swojej oferty wybraliśmy dzieła artysty o nazwisku Seigan Yamane, który tworzy piękne tradycyjne naczynia o oryginalnych formach, opracowując do perfekcji sztukę szkliwienia glazurą w głębokim granatowym kolorze. Kolejnym artystą, którego dzieła możecie podziwiać w naszej galerii jest pan Takao Katayama. Pasją Katayamy jest tworzenie naczyń do herbaty – czarki, kubki i imbryczki jego autorstwa cieszą się ogromnym uznaniem koneserów.

Z pracowni Shutoen wybraliśmy do naszej galerii najbardziej charakterystyczne dla stylu hagi naczynia. Są to serie: murasaki w kolorze fioletowo – różowym z charakterystycznie popękaną glazurą tworzącą na powierzchni naczynia misterną siateczkę oraz gohonte – szkliwo w harmonijnym melanżu pastelowych kolorów różu, brzoskwiniowego, kremowego i szarości. Charakterystyczne okręgi na powierzchni naczynia tworzą się podczas wypalania wokół ziarenek piasku i dają niezwykły efekt – naturalnych, malowanych ogniem wzorów.

Cechy szczególne ceramiki hagiyaki

Glina w rejonie Hagi charakteryzuje się wyjątkowo dużym stopniem absorpcji płynów, a szkliwa hagiyaki są charakterystycznie "popękane" tzn. występuje na nich siateczka mikroskopijnych szczelinek. Przez nie płyny z naczyń (herbata, kawa, sosy, soki z owoców) są absorbowane przez naczynie, co sprawia, że stopniowo w procesie użytkowania nieznacznie zmienia ono swoją kolorystykę zarówno na powierzchni bezpośrednio stykającej się z żywnością, jak i na zewnątrz. Ta cecha ceramiki hagi, bardzo ceniona w Japonii, nazywana jest "nanabake", co w dosłownym tłumaczeniu oznacza "siedmiokrotna zmiana". Dzięki delikatnej zmianie kolorystyki i pajęczynie drobnych pęknięć szkliwa naczynie staje się jedyne w swoim rodzaju, nabiera specyficznego charakteru i zmienia się wraz z użytkownikiem. To właśnie czyni je przedmiotem z historią i "duszą", co tak bardzo zachwyca japońskich twórców i użytkowników.

ceramika japońska hagiyaki

Naczynia przed pierwszym użyciem należy zanurzyć na 1 dzień w wodzie o temperaturze pokojowej. Naczynia podczas dokładnego nasiąknięcia wodą pozbawione zostaną zapachu i kurzu pozostałego z procesu produkcji i pakowania.

Nieszkliwiona dolna część naczynia może mieć chropowatą powierzchnię, co spowodowane jest obecnością w glinie ziarenek piasku. Przed pierwszym użyciem należy upewnić się, czy spód naczynia nie jest za bardzo chropowaty, aby uniknąć uszkodzenia powierzchni stołu. W przypadku zbyt chropowatego spodu naczynia należy je delikatnie przetrzeć drobnoziarnistym papierem ściernym lub osełką do noży.

Niektóre naczynia z Hagi, zwłaszcza te wykonane z gliny zawierającej większe ziarna piasku, mogą początkowo nieznacznie przeciekać. Ta "wada" zanika samoistnie po kilku użyciach, bowiem szczeliny szkliwa wypełniają się drobinkami herbaty, kawy lub innych płynów podawanych w naczyniach. Jednak jeśli chcesz zlikwidować przepuszczanie wody już od pierwszego użycia, zagotuj 1 łyżkę mąki ziemniaczanej w 0,5 l wody i zanurz dobrze wysuszone naczynie w gorącym płynie. Pozostaw je na krótko w gotującym się wywarze, zdejmij garnek z ognia i zostaw w nim naczynie na ok. 6 godzin. Taki zabieg spowoduje wypełnienie szczelin szkliwa zawiesiną i skutecznie uszczelni naczynie. Zamiast zawiesiny z mąki ziemniaczanej możesz użyć wody, która pozostaje po ugotowaniu ryżu, lub przygotować wywar z ryżu gotując ryż w wodzie w stosunku 1:10.

Tak jak inne naczynia ceramiczne, ceramikę z Hagi po każdym umyciu należy dobrze wysuszyć pozostawiając w przewiewnym miejscu.

Podobnie jak większość ręcznie wykonanych naczyń ceramicznych, naczynia z Hagi nie nadają się do użytku w kuchenkach mikrofalowych i zmywarkach.

Ceramicy zalecają mycie naczyń wkrótce po ich użyciu i unikanie pozostawiania np. resztek herbaty, kawy czy sosów w naczyniu przez kilka dni, ponieważ sprzyja to powstawaniu nieregularnych przebarwień szkliwa.

Nanabake - po prawej stronie nowa czarka, po lewej - podobna czarka po ok. 10 latach użytkowania

nanabake  

Czajniczki z Tokoname

5 powodów, dla których czajniczki z Tokoname są najlepsze do zielonej herbaty

czajniczek tokoname

  • Tradycja wyrobu czajniczków do herbaty w Tokoname sięga XII w., ceramicy z Tokoname specjalizują się właśnie w herbacianych imbryczkach - przez setki lat opanowali sztukę ceramiczną do perfekcji.
  • Kształty i proporcje czajniczków z Tokoname są doskonale zbalansowane, pokrywka jest bardzo dobrze dopasowana do czajniczka, uchwyt wygodny i poręczny, dzióbek wyprofilowany tak, żeby nie uronić ani kropli herbaty podczas nalewania.
  • Czajniczki z Tokoname nie są szkliwione wewnątrz. Gładka i pozbawiona grubych grudek piasku glina pozwala tworzyć delikatne, lekkie i subtelne naczynia, które łatwo umyć wewnątrz mimo braku szkliwienia.
  • Glina z Tokoname jest bogata w tlenek żelaza. Zielona herbata wchodząc w reakcję z tlenkiem żelaza nabiera łagodnego, delikatnego smaku - najlepsze nuty smakowe zielonej herbaty stają się bardziej wyraziste.
  • Dopracowane przez lata dopasowanie sitek (ceramicznych lub metalowych) do imbryczków pozwala doskonale przygotować napar i wydobyć z niego najlepszy smak i aromat.
  • Czajniczki z Tokoname uważane są w Japonii za najlepsze na świecie naczynia do profesjonalnego przygotowania zielonej herbaty najwyższej jakości. Sami możecie się przekonać czy to prawda :)

Ceramika Raku - rakuyaki

Czarki do matcha w stylu raku

Ceramika w stylu raku (tzw. rakuyaki) to ceramika ukochana przez japońskich mistrzów herbaty. Pierwsze naczynia techniką raku wypalono w Japonii w drugiej połowie XVI wieku kiedy politycznym przywódcą (regentem) kraju był Toyotomi Hideyoshi. Ten nieustraszony wojownik, strateg i reformator był także miłośnikiem herbaty i przyczynił się do rozpowszechnienia tzw. ceremonii herbacianej - chado. Hideyoshi był związany ze współtwórcą i najznakomitszym mistrzem herbaty w Japonii - Sen-no Rikyū. To właśnie Rikyū jest autorem tzw. wabicha - czyli drogi herbaty w estetyce wabi - sabi - ascetycznej, skromnej, prostej. Naczynia do herbaty także miały być surowe i proste w formie. Pracujący w rezydencji Hideyoshiego artysta ceramik Tanaka Chōjirō, który wykonywał dachówki ceramiczne w pałacu regenta, na prośbę Sen-no Rikyū wypalił skromne czarki do ceremonii herbacianej, które zapoczątkowały styl rakuyaki. Raku to pieczęć rodowa przyznana ceramikowi Chōjirō przez Hideyoshiego i początek rodu Raku, którego szesnaste pokolenie do dziś kultywuje tradycję ceramiczną rakuyaki. 

W czasach Sen-no Rikyū  ceramika raku była najbardziej cenionym stylem ceramicznym w Japonii - powstało nawet powiedzenie "pierwsza raku, druga hagi, trzecia karatsu".

Ceramika raku jest wytwarzana ręcznie (w odróżnieniu od naczyń toczonych na kole garncarskim), sprawia wrażenie masywnej, ale z powodu szczególnej techniki wypału jest bardzo delikatna i stosunkowo krucha. Naczynia wypalane są bardzo krótko (ok. 1-2 godziny) w niskiej temperaturze (ok. 800 - 1100°C). Gorące jeszcze naczynia wyjmowane są z pieca i stygną na wolnym powietrzu lub są chłodzone w wodzie.  Naczynia wyjmuje się z pieca specjalnymi szczypcami, których charakterystyczne ślady często pozostają na czarkach.

Ceramika raku wymaga szczególnego traktowania. Przed pierwszym użyciem warto zanurzyć czarkę na ok. 20-30 min. w letniej wodzie z ryżem - najpierw wsyp ryż do miski, zalej letnią wodą i zamieszaj żeby woda stała się mętna od drobinek ryżu - wtedy zanurz czarkę i pozwól aby ryżowy pył wniknął w pory naczynia, dzięki czemu stanie się ono bardziej trwałe i mniej podatne na uszkodzenia. Następnie wypłucz czarkę pod bieżącą wodą i odstaw na kilka godzin do wyschnięcia. Po takim przygotowaniu możesz już zaparzyć herbatę w swoim naczyniu raku.

Ceramika rakuyaki jest wrażliwa na gwałtowne zmiany temperatury, dlatego zgodnie z herbacianą tradycją przygotowuj herbatę z temperaturze ok. 80°C, nie wkładaj rozgrzanej czarki do zimnej wody i absolutnie nie myj jej w zmywarce. Czarki raku są porowate i chłoną płyny, pamiętaj, że herbata ma działanie antybakteryjne, więc czarki nie musisz myć płynem do naczyń za każdym razem kiedy jej użyjesz, wystarczy wypłukać ją pod bieżącą wodą, wytrzeć miękką ściereczką i zostawić w przewiewnym miejscu do wyschnięcia. Jeśli chcesz umyć naczynie detergentem, warto użyć łagodnego płynu do naczyń. Wysuszenie czarki po każdym użyciu jest bardzo ważne, bowiem umieszczenie wilgotnej czarki np. w zamkniętej szafce może spowodować rozwój pleśni lub bakterii w porach ceramiki, dlatego zawsze zostaw czarkę na kilka godzin w przewiewnym miejscu.  Czarki raku należy używać tylko zgodnie z przeznaczeniem - do zaparzania herbaty. Płyny o kwaśnym odczynie mogą zniszczyć szkliwo.

Ceramika raku dostępna w sklepie Nagomi jest szkliwiona glazurami nie zawierającymi związków ołowiu i jest bezpieczna dla zdrowia.